Interregnum. Wojna domowa 1382-85

Jan Gradoń

Mikołaj Nałęcz urodził się najprawdopodobniej w latach trzydziestych XIV w. w gródku w Chomiąży, który prawdopodobnie znajdował się nad jeziorem, na terenie obok kościoła i plebanii. Był synem Chwała Białego, właściciela Chomiąży oraz kilku okolicznych wsi. W źródłach Mikołaj pojawia się po raz pierwszy 24 kwietnia 1357r. w związku z erygowaniem nowej parafii w Chomiąży przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jarosława Bogorię Skotnickiego.

W 1377r. władzę w Wielkopolsce po Sędziwoju przejął Grzymalita Domarat z Pierzchna. Dziedzic Chomiąży wraz z większością dygnitarzy wielkopolskich, jak np. Wincentym wojewodą poznańskim, Przecławem wojewodą kaliskim, kasztelanami: Wincentym gnieźnieńskim, Janem z Czarnkowa sędzią poznańskim i innymi zaakceptował nowo mianowanego starostę, skoro świadczy na jego dokumencie wystawionym w Poznaniu 8 maja 1377r. Współpraca Domarata z Wielkopolanami nie trwała jednak długo. Grzymalita zraził sobie z różnych względów Nałęczów i inne rody. Mikołaj znika ze źródeł aż do 1381r.; najwidoczniej wycofał się z ówczesnego życia politycznego, być może na znak protestu przeciwko staroście.

Najprawdopodobniej na zjeździe w Budzie, a na pewno przed 8 lipca 1381r. Mikołaj utracił urząd kasztelana nakielskiego na rzecz współrodowca Sędziwoja Świdwy. Król przekazał Mikołajowi urząd sędziego kaliskiego. W początkach lipca 1381r. Mikołaj jako sędzia witał w Poznaniu regentów królewskich i asystował przy ich czynnościach. Zmiana stanowiska w tym przypadku nie oznacza degradacji, gdyż urząd sędziego kaliskiego dawał znacznie większe dochody niż urząd kasztelana nakielskiego.

W początkowym etapie konfliktu z Grzymalitami Mikołaj nie angażował się. Nie spotykamy go bowiem 27 listopada 1382r. na zjeździe rycerstwa pod Radomskiem, co sugeruje, że nie brał udziału również we wcześniejszym zjeździe w Miłosławiu. Do konfederacji przystąpił w końcu 1382 lub na początku 1383r., skoro 18 stycznia 1383r. spotykamy go w gronie konfederatów pod Pyzdrami. Odtąd czynnie uczestniczył w rozgrywających się wypadkach. Niewątpliwie wziął udział w zbrojnej wyprawie na grody królewskie, w walkach o Poznań oraz w bitwie pod Szamotułami. Źródła wprawdzie o tym bezpośrednio nie mówią, ale przecież Grzymalici nie przypadkowo dokonali w marcu 1383r. najazdu na 6 wsi stanowiących własność Mikołaja, a położonych pod Żninem (były to: Chomiąża, Grzmiąca, Nowawieś, Obudno, Mokre i Dąbrowa). Najwyraźniej był to odwet Grzymalitów za udział Mikołaja w konfederacji.

W lipcu 1383r. Grzymalici zagarnęli Żnin i stąd organizowali łupieskie wyprawy na dobra Nałęczów, Pałuków i innych rodów. W odwet Nałęcze pod wodzą starosty wielkopolskiego Peregryna z Węgleszyna najechali na posiadłości arcybiskupie położone wokół Żnina. Być może, że inicjatorem tego najazdu był Mikołaj z Chomiąży. Podejrzewa się go również o udział w innych akcjach skierowanych przeciwko Grzymalitom lub ich zwolennikom. Potwierdza to Dopełnienie Szamotulskie, które oskarża Mikołaja o najazdy na dobra arcybiskupa Bodzanty. W odwet za to arcybiskup najechał posiadłości sędziego.

Prawopodobnie wojna przyniosła sędziemu kaliskiemu przydomek Krwawego Diabła. Poczynania jego musiały być bezwzględne i krwawe, skoro nadano mu takie przezwisko. Nie wiadomo, kto pierwszy użył tego określenia. W znacznej mierze czyny Mikołaja były skierowane przeciwko dobrom arcybiskupa gnieźnieńskiego, stąd też niewątpliwie były surowiej oceniane niż innych. Możliwe, ze przydomek wyszedł wprost z ust arcybiskupa gnieźnieńskiego Bodzanty.

Mikołaj z Chomiąży zmarł po 15 maja, przed 14 września 1400 roku.

Mikołaj z Wenecji był niewątpliwie obok Sędziwoja Świdwy jednym z przywódców rodu Nałęczów w drugiej połowie XIVw. W ciągu życia zgromadził w swoich rękach znaczne dobra i bogactwa. Stać go było bowiem na budowę własnego zamku i liczne fundacje. Brał czynny udział w ówczesnym życiu społeczno-gospodarczym, czy to jako sędzia, czy też jako osoba prywatna. Szczególną aktywność wykazał w walce z Grzymalitami. Był chyba człowiekiem gwałtownym i bez skrupułów, skoro współcześni nadali mu przydomek „Krwawego Diabła”.

Jan Gradoń · Wysłany: Pią 10:58, 13 Mar 2009 Temat postu:

aha... Mikołaj był dwukrotnie żonaty. Nieznane jest imię pierwszej żony, ale wiadomo, że miał z nią dwie córki - Dzierżysławę i Katarzynę... Na potrzebę projektu przyjmuję, że Dzierżysława ma imię po matce, w związku z czym, w ramach projektu, takie imie przyjmuje moja Ula Twisted Evil